FİTREİLE İLGİLİ MESELELER:

 Fitre nedir? Miktarı nekadardır?

·        Fıtr/fitre: ramazan bayramına yetişen ve temelihtiyaçlarının dışında belirli miktarda mala sahip olan Müslümanların(kendileri veya vekâleten) yerine getirmekle yükümlü oldukları malî bir ibadettir

·        Fıtr sadakası zekâttan da önce (kronik olarak)Hicrî 2. yılda meşru kılınmıştır- ramazan orucuyla birlikte

·        Yardımlaşmadır- yoksulun ihtiyaçlarını gidermeki onlar (fakir ve yoksullar da) sevinçli bayram yaşasınlar

·        Fitre hadis deliline dayanır:

-         İbn Ömer: “Hz. Peygamber fıtr sadakasını 1 sâ’(3 veya 3.3kg ağırlığında bir ölçek) hurma ve 1 sâ’ arpa olmak üzere köle,erkek, kadın, küçük ve büyüklere farz kılmış ve insanlar (bayram) namazınaçıkmadan önce verilmesini emretmiştir” Buhari, zekât 76

-         Ebu Said El Hudrî: “Biz Peygamber devrindefitreyi, yiyecek maddelerinden 1 sâ’ olarak verirdik. O zaman bizim yiyeceğimizarpa, kuru üzüm, hurma ve keş (yağı alınmış peynir) idi.” Buhari, zekât 74

-         İbn Abbas: “Resulullah oruçları gereksiz veçirkin sözlerden arındırmak ve yoksullara yiyecek sağlamak için fitreyi farzkılmıştır. Fitreyi kim namazdan önce öderse, bu makbul biz zekât, kim denamazdan sonra ödese, herhangi bir sadaka olur.” Buhari, zekât 70

Not: her iki ölçektekullanılabilir, ancak örfî ölçek daha fazla olduğu için yoksullara da dahafaydalı olduğundan tercih edilir. Hanefiler dışındakiler için buğdaydan da 1sâ’’dır. Bu 4 cins gıda yerine bunların kıymetleri de verilebilir.

 Sözlükte‘yaratmak’, ‘icat etmek’, ‘kesmek’ manalarına gelen fatr kökünden türeyen fıtrkelimesi oruca son vermeyi, orucu açmayı (iftar) ifade eder. Ramazan ayınıyaşamanın, onun mükâfat ve bereketinden faydalanmanın bir şükran belirtisiolarak verilen sadakaya sadaka-i fıtr denir. Kelime Türkçede fitre olarak kullanılmaktadır.

Fıtır sadakası, Ramazan orucunun farz kılındığı hicri ikinci yılda farz kılınmıştır.Peygamberimiz fıtır sadakasını 1 sa’ / ölçek (yaklaşık 3 kg.) hurma veya 1 sa’/ ölçek arpa olmak üzere kadın, erkek, hür ve köle her müslümana farzkılmıştır.[Buhari, Zekat, 70] Ebu Said el-Hudri’den gelen bir rivayet iseşöyledir: “Biz Peygamber devrinde fitreyi yiyecek maddelerinden 1 sa’ olarakverirdik. O zaman bizim yiyeceğimiz arpa, kuru üzüm, hurma ve yağı alınmışpeynir idi.”[Buhari, Zekat, 74] Hadislerde sadaka-i fıtrın miktarı, buğday,arpa, hurma veya üzümden bir sâ’ (Hz.Peygamber döneminde kullanılmakta olan bir ölçü birimi olup yaklaşık 3 kg) olarakbelirlenmiştir. Sadaka-i fıtrın bu sayılan maddelerden belirlenmesi, o günkütoplumun ekonomik şartları ve beslenme alışkanlıklarından kaynaklanmaktadır.Buna göre her Müslüman kendi yöresinde en çok tüketilen temel yiyecek maddesiüzerinden fitre vermelidir.

Fıtırsadakasının maddi manevi birçok hikmeti vardır. Bu konuda Peygamberimizdennakledilen rivayet şöyledir: “Resulullah fitreyi, oruç tutanı anlamsız veçirkin davranışlardan temizlesin; muhtaçlara da yiyecek bir lokma olsun diyefarz kılmıştır.”[Ebu Davud, Zekat, 17]

 

Fıtırsadakasında zekâtta olduğu nisap miktarı mala sahip olma şartı yoktur. Ramazanayında oruç tutmaya gücü yeten zengin fakir her Müslümanın fitre vermesigerekir. Buna fitre alma durumunda olan fakir Müslümanlar da dâhildir. Busayede her Mü’min, muhtaç durumda olan diğer Mü’min kardeşlerine yardım etmeninsevinç ve mutluluğunu yaşar.

Her birMüslüman, fitre verirken kendi çevresinde yaşayan bir  yoksulu (miskini) bir gün doyuracak miktardayiyeceği ölçü almalıdır. .

Fitre vermekleyükümlü olan bir kişi –şayet maddi imkânı müsaitse- bakmakla yükümlü olduğu ana– babası, eşi ve çocuğu için de fitre verebilir. Fitrelerin en geç bayramnamazı vaktine kadar ödenmesi gerekir.

Allah Teâlâşöyle buyurur: “Sayılı günlerde… Sizden kim hasta veya yolculukta olursa, ogünler sayısınca diğer günlerde oruç tutsun. Onu tutabilenlere bir yoksulu doyuracakfidye de gerekir. Kim bir hayrı içten gelerek yaparsa onun için daha hayırlıolur. Oruç tutmanız sizin için daha iyidir. Bir bilseydiniz!” (Bakara, 2/184)

Bu konudaPeygamberimizden nakledilen rivayet şöyledir: “Resulullah fitreyi, oruç tutanıanlamsız ve çirkin davranışlardan temizlesin; muhtaçlara da yiyecek bir lokmaolsun diye farz kılmıştır.” (Ebu Davud, Zekât, 17; İbn Mâce, Zekât, 21. )

Abdullah b.Ömer'den rivâyet edilen bir hadîse göre Hz. Peygamber (s.a.v.) Ramadan'dançıkış sadakasını hurmadan bir sâ' veya arpadan bir sâ' miktarı olmak üzere, herMüslüman hür, köle, erkek ve kadına farz kılmıştır. (Buhari, Zekat 70, 71, 73,74, 76, 78; Muslim, Zekat 13, (984); Muvatta, Zekat 51, 53, 55, (1, 283); )

Abdullah ibniAbbas Radiyallâhu Anhumâ rivayet ediyor: “Rasulullah (s.a.v.), oruçlunun boş,çirkin ve ölçüsüz sözlerden temizlenmesi ve fakirlere bir azık olması içinfıtır sadakasını emretti. Kim bunu bayram namazından önce öderse, o makbul birsadaka olur. Kim de bayram namazından sonra verirse, o başka vakitlerde verilensadakalardan birisi olur.”(İbni Mâce, Zekât: 21)

Buhârî veMuslim'de İbn Ömer'den rivâyet edildiğine göre Rasûlullah (s.av.),fıtırsadakasının insanlar bayram namazına gitmeden önce verilmesiniemretmiştir.(Buhârî, "Zekât", 70; Muslim, "Zekât", 22)

Halk (Hz.Muaviye'nin bir hitabesi üzerine) yarım sa' buğdayı bir sa' hurmaya denkkıldılar. İbnu Ömer Hazretleri (ra) fıtr sadakasını hurmadan verirdi. (Birsene) Medine halkı hurmaya muhtaç oldu. İbnu Ömer (o yıl) sadaka-i fıtrınıarpadan verdi."(Buhari, Zekat 77 )

Kays İbnu Sa'dİbnu Ubade'den Rasulullah (s.a.v.), zekat emri gelmezden önce, bize sadaka-i fıtr'ı emretmişti. Zekat farz kılınınca,fıtr sadakasını ne emretti ne de nehyetti. Biz onu yerine getirmeye devamettik..." (Nesai, Zekat 35, (6, 49); İbnu Mace, Zekat 21, (1828) )

Ayet vehadislerden açıkça görüldüğü gibi fitre bir yoksulu doyuracak miktardayiyecektir. Bu ya yiyecek ya da o yiyeceği alacak miktarda para olarakverilmelidir. Fitrenin Miktarı Ne Kadardır?

Fitre başlıca 4madde üzerinden verilir:

1 - Buğday veyabuğday unundan. Bunun vâcib olan miktarı, yarım sa' (520 dirhem: 1667 gr.) dır.

2 - Arpadan veyaarpa unundan. Bunun miktarı ise, bir sa' (1040 dirhem: 3333 gr.) dır.

3 - Her türlükuru üzümden. Bunun miktarı da bir sa' (3333 gr.) dır.

4 - Kuruhurmadan. Bunun miktarı ise yine 1 sa' (3333 gr.) dır.

Bu 4 gıdamaddesinden herhangi birine göre fitre verilebilir. Bu fitreler aynen hurma,buğday, üzüm olarak verilebileceği gibi, kıymetleri para olarak da verilebilir.

Fıtır sadakasında zekâtta olduğu nisap miktarı mala sahip olma şartı yoktur. Ramazanayında oruç tutmaya gücü yeten  herMüslümanın fitre vermesi gerekir.

FITIR SADAKASININ HÜKMÜ

Fıtır SadakasıHer Bir Müslümana Farzdır. Bunun delili Abdullah b. Ömer radıyallâhu anhumâhadisidir: “Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem, fıtır sadakasını bir sâ’kuru hurma veya bir sâ’ arpa olarak Müsümanlardan köle kimseye de, hür kimseye de, erkeğe de, kadına da,küçüğe de, büyüğe de farz kılmıştır. İnsanlar bayram namazına çıkma- dan önceverilmesini emretmiştir.” (Muttefekun aleyh) Ayrıca yukarıda geçen İbn Abbasradıyallâhu anhumâ hadisi de şöyledir: “Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem,fıtır sadakasını (bayram zekâtını) oruçlu için bir arınma … olarak farz kılmıştır.”(Ebû Dâvûd, 1609. el-Elbânî hasen olduğunu belirtmiştir.

FITIR SADAKASINELERDEN VERİLİR?

Fıtırsadakasında verilmesi vacip olan şey insanoğlunun yiyeceği şeylerdir (kuruhurma, pirinç, şeker, kurutulmuş süt vb.). Fıtır sadakası verecek olan kişibeldesinin baskın olan yiyeceği hangisi ise o yiyecekten bir sâ’ verir.Cumhurun görüşü bu yöndedir. Ebû Saîd el-Hudrî radıyallâhu anh rivayetiylegelen hadiste şöyle demiştir: “Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem zamanındabiz (fıtır sadakasını) bayram günü bir sâ’ yiyecek (veya bir sâ’ arpa ya da birsâ’ kuru hurma veya bir sâ’ kuru süt yahut da bir sâ’ kuru üzüm) verirdik.Yiyeceğimiz arpa, kuru üzüm, kurutulmuş süt ve kuru hurma idi.” (Buhârî, 1439,1435)

• Hafız İbnHacer (Fethu’l-Bârî, 3/373’te) şöyle demektedir: “ “.. bir sâ’ yiyecek veya birsâ’ kuru hurmadan…” sözü “yiyecek” ile daha sonra zikrettiklerinin birbirindenfarklı şeyler olduğunu gerektirir.”

• Şeyhulislam(Mecmû’u’l-Fetâvâ, 21/205’te) şöyle demiştir: “Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem’infıtır sadakasını kuru hurmadan bir sâ’ veya arpadan bir sâ’ olarak emretmesi–ulemanın çoğunluğuna göre bu şekildedir- insanların günlük azıkları olmasısebebiyledir. Her belde halkı fıtır sadakalarını, beş sınıftan olmasa da kendiazıklarından verirler.” 22.cilt, 326. sayfada da şöyle demiştir: “Alimlerinçoğunluğuna göre beldesinin azığından verir. Sahih olan budur.”

Mecmû’u’lFetâvâ,25/69’da (tasarruf edilerek aktarılmıştır) şöyle demiştir: “Sadakalarda asılolan fakirlerle eşitlik üzere olmasıdır.

Nitekim Allahteâlâ şöyle buyurmuştur: “Ailenize yedirdiğinizin orta yollu olanından..”Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem, fıtır sadakasını bir sâ’ kuru hurmadanveya bir sâ’ arpadan farz kılmıştır. Çünkü bunlar Medine halkınınyiyeceklerindendir. Şayet bunlar onların yiyeceklerinden değilse, bilakis başkayiyecekleri  kullanıyorlarsa, onlarıyiyecek olarak kullanmadıkları şeylerden vermekle mükellef kılmamış demektir.Nitekim Allah azze ve celle kefaretlerde bu şekilde emir buyurmamıştır. Fıtır sadakasıda kefaretler cinsindedir. Her ikisi de bedenle alakalıdır. Mal sadakası(zekât) ise bunun hilafınadır. Zekât, Allah teâlâ’nın bahşettiklerinincinsinden olan mal sebebi ile vaciptir.”

• İbnu’l-Kayyım,İ’lâmu’l-Muvakkı’în, 2/40’ta şöyle demiştir: “Her belde halkı kendiyiyeceklerinden bir sâ’ miktarında verir. En racih ve şeriatın kurallarına enyakın olan görüş budur. Yoksa yiyeceği balık veya pirinç ya da darı olan kimsenasıl olacak da kuru hurma ile mükellef kılınacak?” İ’lâmu’l-Muvakkı’în, 2/12’de(tasarrufa) şöyle demiştir: “Peygamber sallallâhu aleyhi ve sellem, fıtırsadakasını kuru hurmadan bir sâ’ veya arpadan bir sâ’ … olarak farz kılmıştır.Bunlar Medine’de o kimselerin en çok kullandıkları yiyeceklerdi. Yiyecekleridaha başka bir şey olan başka bir belde veya mahalle halkının ise, kendiyiyeceklerinden vermeleri gerekir. Yiyecekleri  hububat haricinde süt, et ve balık gibiyiyeceklerden ise, fıtır  sadakasını oyiyeceklerden verirler. Alimlerin cumhurunun görüşü bu yöndedir. Farklı bir şeysöylenmesi mümkün olan olmayan isabetli görüş de budur. Zira maksat,yoksulların bayram günü açıklarını kapamak, beldelerindeki diğer insanlarınyedikleri ile eşit seviyeye çıkarılmalarıdır. Hangi tür yiyeceklerdenverileceği nassen belirtilmiştir. Çünkü o kimseler bayram günü yiyecek edinmekadetine sahip değillerdi. Bayram günü yedikleri senenin sair günlerindekigibiydi. Bu nedenle kurban bayramı günü yiyecekleri  kurbanlıkların etleri olduğu için bu etlerdenfakire ve ziyarete gelene yedirmekle emrolunmuşlardır. Belde halkının adetibayram günü çeşitli yiyecekler yapmak/edinmek ise, kendi yiyeceklerinden yoksullara vermeleri caiz ve hatta meşru kılınmıştır.Bu görüş, ifade edilmesicaiz muhtemel bir görüştür. Allah en iyi bilendir.” eş-Şerhu’l-Mumti, 2/692’deyer aldığı üzere İbn Useymîn’in görüşü bu yöndedir.

Sadaka-iFıtır (fitre) zekat gibi Tevbe suresinin 60.'ıncı ayetinde bildirilen yerlereverilir.Yalnız ,zengin olan zekat memuruna,kadın kocasına,erkek hanımına,usul(ana,baba,dede,nene ne kadar ileri giderse gitsin ceddine)furu'(ne kadar aşağıinerse insin çocuklar ve torunlara,dul olsa bile kız çocuklarına,nisapmiktarına yakın malı olup şer'an zengin sayılan kimseye ve zekatın verilmediğihiç bir yere verilmez. Ancak fakir olan akrabalara(kardeşler ve yeğenlere,fakirolan geline,fakir olan damada,hala,dayı gibi,furu ve usul olmayan akrabalaraverilebilir.Zekatta aynı hükme tabidir.

SONUÇ

Sadaka-i fıtri, sadece şu dört maddeden vermek vaciptir:Buğday, arpa, hurma ve kuru üzüm. Buğdaydan yarım sa', diğerlerinden birer sa'verilir. Aynı za­manda buğday ve arpa unundan da verilebilir. Bunlardan aynenverilebileceği gibi, kıymetleri takdir edilerek nakit olarak da veri­lebilir.

İsteyen bu zikredilen maddelerden tarttırarak dağıtsın isteyendeonun bedelini ödesin. Ama bunu yaparken kimse kimseyi itham etmesin ve tuttuğuorucu zayi ettirmesin. Öyle zevatlar varki günümüzde zannedersin ki Şeyhulislam… ağzında cigara veya allı pullu giysiler bilmem ne birliği bilmem ne başı, hoşkim seçti oda belirsiz veya her gün sinek kaydı traşla çıkıp olmaz bak şurdaböyle burada böyle diye atan tutan ahkam kesen ilmi ile ameli birbirine tabantabana zıt bir çok …. Cigaralı…. Şeyhulislamlar bulursunuz. İşlerine geldimiİmam Buhari şöyle dedi, İbn Teymiyye vs … şöyle dedi derler. Bu meselededeMisal İmam Ebu Hanife, İmam Buhari, İmam İbn Teymiyye vs. Bu sayılan hadistegeçenlerden verileceği gibi değerleride verilebilir demiştir. Allah ccibadetlerimizi kabul eylesin. Lütfen neden veriyorsanız verin ama suyubulandırmayın lütfen.