GARÂİBU’T-TEFSİR
Mahmud b. Hamza el-Kirmani bu sahada «eI-Acaib ve'l-Gara-ib» adlı iki ciltlik bir eser telif etmiş, kitabında âyetlerin mânaları hakkında bir takım asılsız sözler nakletmiştir.
Bunlara güvenmek doğru değildir, ancak tehlikesini göstermek gayesiyle zikredilebilir.
Mesela ***** âyetini, biri şöyle tefsir etmiştir. Âyetteki ha harfi, Hz. Ali ile muaviye arasındaki harbe, mim harfi, Mervan'ın iktidarına, ayn harfi, Abbasi'lere, sin harfi, Sufyan'ın iktidarına delalet eder. Kaf harfi de Mehdi'nin yoluna uyulacağına işaret eder. Bunu Ebu Müslim İsfahani nakletmiş, şu ilavede bulunmuştur: Bunları rivayet etmedeki gaye, bu gibi rivayetleri verenlerin ahmak olduğunu göstermektir.
***** hakkında da biri şöyle demiştir: Elifin mânası, Allah Muhammed'i sevdi, Onu elçi olarak gönderdi. Lam'ın mânası, Hz. Muhammed'i inkar edip kınayanlar, mim'in mânası da, inkar edenlerin Hz. Muhammed'i deliliğe benzeyen bir nevi hastalıkla itham etmeleridir.
***** «Ey akıl sahipleri kısasta sizin için hayat vardır..» (Bakara, 179.) âyetini de biri, şöyle tefsir etmiştir: Âyetteki kıssa, Kur' an'ın kıssalarıdır. Bu mânaya Ebu'l-Cevza'nın ***** şeklindeki kıraatını delil getirmiştir; ki, uydurma bir mânadır. Bu kıraatın ifade ettiği mâna, meşhur kıraatın mânasından tamamen farklıdır. Bu âyeti, «Esraru't-TenziI» adlı eserimde Kur’ân'daki icaz âyetlerinden biri olarak gösterdim.
İbnu Furek «Tefsir»inde, ***** «..Fakat kalbim kuvvet bulsun..» (Bakara, 260.) âyeti hakkında şöyle demiştir: Hz. İbrahim'in kalbim dediği, kendine dost edindiği bir arkadaşı vardı. Bu arkadaşı, Hz. İbrahim'in müşahede ettiği olayı gördüğünde, ürkmemesi için sükunet talebinde bulunmuştur. Kirmâni bunu da saçma bir tefsir kabul etmiştir.
Kevaşi «Tefsir»inde: ***** «..Rabbimiz, bize gücümüzün yetmeyeceği şeyleri yükleme..» (Bakara, 286.) âyetinin tefsirinde, insanın takat ve güç yetiremeyeceği şeyi, muhabbet ve aşk olarak tefsir eden kimsenin sözünü nakleder. (...........)
Ebu Muaz en-Nahvi, ***** «O ki size yeşil a-ğaçtan ateş yaptı..» (Yâsin, 80.) âyetindeki ***** ifadesinden Hz. İbrahim, ***** ni, nur olan Hz. Muhammed, ***** «..ve siz ondan yakıyorsunuz..» âyetini de, iktibas ettiğiniz din şeklinde, tamamen uydurma bir tefsir şekli ile mâna vermiştir.
